Prawo dłużnika do domagania się od wierzyciela zwrotu poniesionych kosztów obrony

          Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 lipca 2017r. (sygn. akt III CZP 4/17)  stwierdził, że „Dopuszczalne jest zasądzenie od wierzyciela na rzecz dłużnika zwrotu kosztów obrony przed egzekucją, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego  w związku z uchyleniem klauzuli wykonalności nadanej tytułowi egzekucyjnemu, na podstawie którego wszczęto to postępowanie   (art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.)”.

         Powyższa uchwała stanowi pewien wyłom w pojmowaniu kosztów egzekucji. Podjęta przez Sąd Najwyższy uchwała  ma znaczenie dla dłużników, którzy w okolicznościach konkretnej sprawy ponieśli koszty obrony w związku z toczącą się wobec nich niecelową egzekucją.

       Z treści uzasadnienia uchwały z dnia 13 lipca 2017r. wynika, że wierzyciel (bank) na podstawie bankowego tytułu wykonawczego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wszczął przeciwko dłużniczce reprezentowanej w postępowaniu przez adwokata postępowanie egzekucyjne. Dłużniczka występująca z pełnomocnikiem zaskarżyła bankowy tytuł egzekucyjny żądając jego uchylenia. Następnie dłużniczka po umorzeniu egzekucji zażądała od banku, jako wierzyciela – zwrotu poniesionych przez nią kosztów w związku z ustanowieniem adwokata, powołując się na ogólne zasady dotyczące procedury cywilnej dotyczące rozliczenia kosztów. Ogólna zasada dotycząca rozliczenia kosztów mówi, że strona przegrywająca jest obowiązana zwrócić stronie wygrywającej koszty procesu oraz koszty wynagrodzenia poniesione w związku z ustanowieniem pełnomocnika. Według stanowiska banku powinien mieć zastosowanie art. 770 Kodeksu postępowania cywilnego. W świetle powołanego artykułu „dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji”.  Bank ze względu na powyższy przepis sprzeciwiał się twierdzeniom dłużniczki, że nie może zachodzić ogólna reguła, że ten kto przegrywa to ponosi koszty. Sąd Okręgowy rozpatrując zażalenie wystąpił z zapytaniem do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie na następujące pytanie „ Czy w przypadku gdy na skutek zażalenia dłużnika na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu postanowienie to zmieniono i oddalono wniosek dopuszczalne jest zasądzenie od wierzyciela na rzecz dłużnika kosztów postępowania egzekucyjnego wszczętego na podstawie tytułu?”. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu rozstrzygnięcia zważył między innymi, że „przepis art. 770 zd. 1 Kodeksu postępowania cywilnego, stanowiący, że dłużnik zwraca wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji, nie reguluje całokształtu problematyki rozliczania kosztów postępowania egzekucyjnego między dłużnikiem a wierzycielem. Ustanawia on zasadę odpowiedzialności dłużnika za koszty egzekucji, ograniczając działanie do kosztów celowego jej przeprowadzenia i wyłącza w tym zakresie zasadę o odpowiedzialności za wynik sprawy wynikającą z art. 98 § 1  w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Nie reguluje jednak problematyki ponoszenia kosztów zbędnych oraz kosztów wywołanych niecelowym lub bezpodstawnym wszczęciem lub przeprowadzeniem egzekucji. W tym zakresie konieczne jest stosowanie art. 98 i następnych w związku z art. 13 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego. W szczególności w wypadku niecelowego względnie bezpodstawnego wszczęcia lub przeprowadzenia egzekucji na podstawie art. 98 § 1 w związku z art. 13 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego koszty postępowania egzekucyjnego powinien ponosić wierzyciel”. Zdaniem Sądu Najwyższegoocena, czy egzekucja została wszczęta lub przeprowadzona niecelowo lub bezpodstawnie, uwarunkowana jest okolicznościami konkretnej sprawy. W wypadku, w którym doszło do umorzenia postępowania egzekucyjnego, za istotne dla tej oceny należy uznać przyczyny takiego umorzenia”.  

Reasumując, Sąd Najwyższy wskazał, że stosowana zasada, że dłużnik odpowiada za koszty egzekucyjne nie może się mieć zastosowania do każdej sytuacji faktycznej zwłaszcza, kiedy prowadzona egzekucja komornicza była niecelowa, bezpodstawna. W opisanej powyżej sytuacji Sąd Najwyższy nie przychylił się do stanowiska banku wskazując, że „umorzenie postępowania na wniosek wierzyciela (art. 825 pkt 1 k.p.c.) w razie upadku tytułu wykonawczego w postaci bankowego egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności wskutek uwzględnienia zażalenia dłużnika na postanowienie o jej nadaniu, można kwalifikować do rzędu sytuacji, w których dłużnik powinien uzyskać od wierzyciela zwrot kosztów obrony przed egzekucją”. Sąd Najwyższy wskazał, że w wypadkach, w których w grę wchodzi przyznanie dłużnikowi od wierzyciela kosztów obrony przed niecelową lub bezpodstawną egzekucją, koszty te obejmować mogą także koszt wynagrodzenia pełnomocnika dłużnika działającego za niego w postępowaniu egzekucyjnym, będącego adwokatem lub radcą prawnym.

Prawo pracownika do odwołania się do sądu pracy w sytuacji bezprawnego wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę przez pracodawcę.

       W przypadku wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, zwalniany z pracy pracownik ma zawsze możliwość podjęcia obrony przed sądem pracy, gdy nie zgadza się z pracodawcą, co do zasadności czy też zgodności z prawem rozwiązania  umowy o pracę.

           W zależności od konkretnej sytuacji faktycznej, zwolniony pracownik może domagać się przed sądem o uznanie dokonanego wypowiedzenia za bezskuteczne, przywrócenia do pracy na poprzednio zajmowane stanowisko lub może żądać wypłaty określonej wysokości odszkodowania.

            Pracownik, który ma zamiar dochodzić swoich praw od pracodawcy w sądzie pracy powinien pamiętać:

  • o dokładnym sprawdzeniu zasadności swojego roszczenia pod kątem stanu faktycznego oraz stanu prawnego. Jeżeli sprawa jest trudna czy też nie jesteś w stanie ocenić własnej sytuacji (np. stres związany z utratą pracy), to warto zastanowić się czy nie lepiej skorzystać z pomocy prawnika. Należy zauważyć, że w sytuacji przegrania sporu na żądanie strony przeciwnej w określonej sytuacji możesz zostać zobowiązany przez sąd do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w związku z ustanowionym pełnomocnikiem przez pracodawcę.
  • o terminie do skutecznego złożenia odwołania do właściwego Sądu pracy. Termin na złożenie do Sądu pracy odwołania – od dnia 1 stycznia 2017r. wynosi 21 dni (art. 264 Kodeksu Pracy). Niedotrzymanie przez pracownika wskazanego terminu będzie oznaczać, że Sąd oddali powództwo. Jeżeli pracownik uchybił terminowi bez swojej winy, sąd pracy na jego żądanie może przywrócić mu termin na dokonanie czynności. Wnosząc o przywrócenie terminu należy jednak uprawdopodobnić okoliczności, które spowodowały uchybienie terminowi, co w praktyce nie zawsze może przynieść oczekiwane przez Ciebie rozstrzygnięcie.
  • w sprawach z zakresu prawa pracy pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do Sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, co do zasady nie mają obowiązku uiszczania kosztów sądowych, w tym opłaty sądowej od pozwu, za wyjątkiem opłaty podstawowej w kwocie 30,00 zł, którą pobiera się wyłącznie od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przewyższa kwotę 50.000,00 zł uiszcza się opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości przedmiotu sporu od każdego pisma procesowego podlegającego opłacie. Opłata stosunkowa nie może być niższa niż 30,00 zł i wyższa niż 100.000,00 zł (art. 96 ust 1 pkt 4 w zw. z art. 35 i art. 12 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. z 2005r. nr 167, poz. 1398 z późn. zm.) W trakcie postępowania w sprawach z prawa pracy o roszczenia pracownika wszelkie wydatki obciążające pracownika ponosi tymczasowo Skarb Państwa. W sprawie poniesionych kosztach procesu rozstrzyga sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie w danej instancji, z tym że obciążenie pracownika wydatkami poniesionymi w trakcie postępowania, które tymczasowo wyłożył Skarb Państwa, może nastąpić wyłącznie wypadkach szczególnie uzasadnionych np. z powodu bezzasadnego wytoczenia powództwa.
  • pracownik może ubiegać się o zwolnienie od kosztów sądowych na zasadach ogólnych. Sąd może zwolnić osobę fizyczną od kosztów sądowych jeżeli wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
  • Jeśli Twój stan rodzinny, majątkowy i wysokość dochodów uniemożliwia Tobie skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika z wyboru (prywatnie) to masz możliwość wystąpienia z  wnioskiem do Sądu o ustanowienie pełnomocnika z urzędu (adwokata lub radcę prawnego), zwłaszcza, gdy konkretna sprawa jest ze swej istoty dość skomplikowana.

Kilka zdań o obowiązku alimentacji

        Świadczenie alimentacyjne mówiąc wprost jest obowiązkiem zobowiązanego, które ma na celu zaspokajanie potrzeb osoby uprawnionej. Obowiązek alimentacyjny może polegać na dostarczaniu osobie uprawnionej środków utrzymania, a w miarę potrzeby środków wychowania w formie świadczenia pieniężnego lub w naturze. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1967r, III CR 422/66, Lexis.pl nr 316334) przez środki utrzymania należy rozumieć środki przeznaczone na wyżywienie, odzież, mieszkanie, leczenie.

         Obowiązek płacenia alimentów spoczywa, co do zasady na najbliższej rodzinie. Będą to krewni – rodzice, dziadkowie, pradziadkowie (tzw. wstępni) oraz dzieci, wnuki, prawnuki (tzw. zstępni). Do kręgu pokrewieństwa zalicza się również rodzeństwo, w także rodzeństwo przyrodnie. Jednakże obowiązek alimentacyjny nie jest jednakowy dla wszystkich krewnych. Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego zasadą jest, że „obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych przed wstępnymi, a wstępnych przed rodzeństwem (np. w stosunku do uprawnionej samotnej matki, która znalazła się w niedostatku najpierw zobowiązane będą jej dorosłe dzieci, a następnie gdy oni nie będą w stanie pomóc rodzice matki, czyli wstępni). Kolejną zasadą jest, że jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych to obowiązek alimentacyjny obciąża bliższych stopniem przed dalszymi (syna przed wnukiem, ojca przed dziadkiem itd.).

         Wymienione wyżej podmioty będą mogły uzyskać świadczenie alimentacyjne, gdy wykażą iż znajdują się w niedostatku. Niedostatek ma miejsce, gdy osoba uprawniona do alimentów, nie posiada własnych środków finansowych niezbędnych do jej utrzymania i zaspokojenia jej podstawowych potrzeb życiowych, lub też posiadane przez uprawnionego środki finansowe są niewystarczające.

     Należy dodać, że obowiązek alimentacyjny może istnieć również między rodzeństwem, lecz zobowiązane rodzeństwo może się uchylić od świadczeń alimentacyjnych, jeżeli są one połączone z nadmiernym uszczerbkiem dla niego lub dla jego najbliższej rodziny. Ponadto, prawo do alimentów może przysługiwać matce pozamałżeńskiego dziecka od ojca dziecka w wysokości kosztów 3 miesięcznego utrzymania matki w okresie porodu. Obowiązek alimentacyjny może istnieć między małżonkami (alimenty w separacji) lub przysługiwać w pewnych sytuacjach rozwiedzionemu współmałżonkowi. Tak, więc sam wyraz alimentacja jest pojęciem dość szerokim w doktrynie prawnej.

       W świetle art. 133 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego  rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Żądanie alimentów przez dziecko w stosunku do rodziców nie będzie uzależnione od wykazywania przesłanki niedostatku. Powyższe wynika z tego, iż z mocy prawa obowiązkiem rodziców od chwili narodzin dziecka jest mu zapewnienie utrzymania na odpowiednim poziomie, do momentu, gdy będzie mogło się ono utrzymać samodzielnie. Utrzymanie samodzielnie nie może być rozumiane, jako osiągnięcie przez dziecko pełnoletności. Uzyskanie pełnoletności przez dziecko nie kończy tego obowiązku jeżeli dziecko kontynuuje naukę, bądź nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymywania się.

      Wysokość alimentów zależy od w szczególności od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego. Jeżeli dziecko nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać, bądź np. jest osobą niepełnosprawną – obowiązek alimentacyjny polegać będzie również w całości lub części na dołożeniu osobistych starań w utrzymanie i wychowanie uprawnionego.

Świadectwo pracy po zmianach od 1 stycznia 2017r.

           Od dnia 1 stycznia 2017r. obowiązuje nowy wzór świadectwa pracy i w związku z tym po wskazanej dacie obowiązują nowe reguły wydawania świadectw pracy.  Zmiany w sposobie wystawiania świadectw pracy zostały wprowadzone rozporządzeniem Ministra Rodziny Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016r. w sprawie świadectw pracy. Nowy akt prawny zastąpił poprzednie rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1996r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania.

          Nowe rozporządzenie w dużej części opiera się na poprzednim rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 maja 1995r. Jednakże ustawodawca wprowadził do nowego rozporządzenia zmiany, które wynikają z konieczności uwzględnienia nowych zasad wydawania świadectw pracy oraz zmian w uprawnieniach rodzicielskich pracowników, które obowiązują od początku 2016.

           Powyższe oznacza, że od dnia 1 stycznia 2017r. istnieje między innymi wymóg uzupełnienia przez pracodawcę świadectwa pracy o informacje odnośnie wykorzystania przez pracownika urlopu ojcowskiego, rodzicielskiego lub wychowawczego oraz podstawy prawnej udzielenia tychże urlopów. Wprowadzenie wskazanych informacji do świadectwa pracy jest bardzo istotne, albowiem kolejny pracodawca nie posiadałby informacji, czy pracownik jest wciąż uprawniony do skorzystania z tych urlopów czy też nie posiada prawa do skorzystania z nich.

          Odnośnie informacji zawartych w ust. 5 pkt 3 nowego świadectwa pracy w zakresie wymiaru i liczbie części wykorzystanego urlopu ojcowskiego należy mieć na uwadze, że wymiar tego urlopu może wynieść tydzień lub dwa tygodnie, oraz może on być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w dwóch częściach. Natomiast jeśli chodzi o podstawę prawną udzielenia urlopu rodzicielskiego to należy zauważyć, że jego wymiar (tj. do 16 tygodni) może być udzielony uprawnionemu w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu albo nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający części tego urlopu. Należy również pamiętać, że informacje w zakresie wykorzystania urlopu ojcowskiego i rodzicielskiego pracodawca wypełnia wyłącznie w sytuacji, gdy pracownik ze względu na wiek dziecka mógłby korzystać z takiego urlopu w kolejnym stosunku pracy. W przypadku, gdy pracownik wykorzystał więcej niż jeden urlop ojcowski lub rodzicielski – pracodawca wskazuje odrębnie urlop wykorzystany na każde z dzieci, wskazując imię i nazwisko dziecka.

            Wprowadzone zmiany w treści świadectwa pracy od dnia 1 stycznia 2017r. dotyczą również zmian, co do sposobu i trybu prostowania oraz uzupełniania świadectwa pracy.  Obecnie pracodawca ma obowiązek uzupełnić ust. 7 świadectwa pracy na żądanie pracownika w terminie 3 dni od dnia przedłożenia mu przez pracownika świadectwa pracy. W tym zakresie chodzi o zamieszczenie informacji o prawomocnym orzeczeniu sądu pracy o przywróceniu pracownika do pracy lub przyznaniu mu odszkodowania z tytułu niezgodnego z przepisami prawa wypowiedzenia umowy o pracę lub jej rozwiązania bez wypowiedzenia. Pracodawca uzupełniając treść świadectwa pracy o powyżej wskazaną informację podpisuje je i opatruje datą dokonania tej czynności.

            Dodatkowe zmiany zawarte w treści nowego świadectwa pracy polegają na:

  • zniesieniu obowiązku opatrzenia świadectwa pracy pieczęcią osoby, która podpisuje świadectwa pracy;
  • uszczegółowienie katalogu osób, które mogą podpisywać świadectwo pracy (pracodawca, osoba reprezentująca pracodawcę);
  • dodanie możliwości określenia w godzinach wymiaru zwolnienia z pracy wykorzystanego w roku kalendarzowym przez pracownika, w którym ustaje stosunek pracy przysługującego na podstawie art. 188 kodeksu pracy;
  • rozszerzenie zakresu informacji o zajmowanych stanowiskach i pełnionych funkcjach o rodzaj wykonywanej pracy;
  • doprecyzowano tryb i podstawę prawną rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w ust. 3 świadectwa pracy.